Trăng Cá Tầm, Sao Thủy, Sao Mộc, Sao Thổ, Sao Kim, Sao Hỏa, hiện diện trên bầu trời đêm. Thiên Cầm, Thiên Nga, Hồ Ly, Thiên Ưng, là những chòm sao đại diện cho tháng 08. Mưa sao băng Anh Tiên sẽ diễn ra trong tháng này.
Hướng dẫn quan sát các chòm sao, các vật thể sâu, các hành tinh, và các sự kiện thiên văn học đáng chú ý trên bầu trời đêm tháng 08/2022.
Các pha Mặt Trăng
Trăng Cá Tầm, là tên gọi cho pha trăng tròn của tháng 08 năm 2022.
Ngày 05/08: Trăng thượng huyền
Mặt Trăng sẽ có hình dạng bán nguyệt và xuất hiện ở thiên đỉnh vào đầu buổi tối, sau đó lặn dần về phía tây. Những ngày quanh ngày này là thuận lợi nhất để quan sát Mặt Trăng qua kính thiên văn hay ống nhòm. Các miệng hố trên Mặt Trăng sẽ xuất hiện rõ trên bề mặt của vệ tinh tự nhiên này.
Ngày 12/08: Trăng tròn
Mặt Trăng sẽ ở vị trí xung đối và bề mặt của nó sẽ phản xạ tối đa ánh sáng Mặt Trời về phía Trái Đất. Lần Trăng tròn này còn được biết đến bởi các bộ lạc bản địa cổ ở Mỹ với tên gọi Trăng Cá Tầm, bởi vì đây là thời điểm những con cá tầm lớn ở Hồ Lớn (Great Lakes) và những hồ khác trở nên dễ săn bắt. Theo âm lịch Việt Nam, ngày này là ngày rằm tháng Bảy. Rằm tháng Bảy là ngày Tết Trung Nguyên, cũng là ngày lễ Vu Lan. Theo tín ngưỡng dân gian, tháng Bảy âm lịch được xem là tháng cô hồn và rằm tháng Bảy được gọi là ngày xá tội vong nhân, thường có nghi lễ cúng cô hồn.
Ngày 19/08: Trăng hạ huyền
Mặt Trăng sẽ có hình dạng bán nguyệt và mọc từ sau nửa đêm. Những ngày quanh ngày này là thuận lợi nhất để quan sát Mặt Trăng qua kính thiên văn hay ống nhòm. Các miệng hố trên Mặt Trăng sẽ xuất hiện rõ trên bề mặt của vệ tinh tự nhiên này.
Ngày 27/08: Trăng mới
Mặt Trăng sẽ xuất hiện cùng phía với Mặt Trời và sẽ không hiện diện trên bầu trời đêm. Đây là thời điểm tốt nhất tháng để quan sát các vật thể mờ như các thiên hà hay các cụm sao bởi vì không có sự lấn át của ánh trăng.
Các hành tinh buổi tối
Bầu trời đêm tháng 08 năm 2022 được tô điểm bởi các hành tinh tuyệt đẹp. Sao Thủy, Sao Mộc, Sao Thổ, Sao Kim, Sao Hỏa, hiện diện trên bầu trời đêm.
Sao Thủy
Sao Thủy hiện diện trên bầu trời buổi tối. Trong tháng này, Sao Thủy sẽ xuất hiện ở khu vực của chòm sao Sư Tử, Xử Nữ. Sao Thủy là hành tinh ở gần Mặt Trời nhất. Một chiếc kính thiên văn đủ mạnh sẽ giúp bạn nhận ra hành tinh này cũng có các pha như Mặt Trăng. Hãy tìm kiếm hành tinh này trên bầu trời phía tây ngay sau khi Mặt Trời lặn.
Tối 27/08: Sao Thủy ở vị trí Ly giác cực đại phía đông.
Hành tinh này sẽ đạt ly giác cực đại phía đông lên đến 27 độ 19 phút tính từ Mặt Trời. Đây là thời điểm tốt nhất để quan sát hành tinh này khi mà hành tinh này ở vị trí cao nhất trên đường chân trời bầu trời đêm. Hãy quan sát hành tinh này ở thấp trên đường chân trời phía tây ngay sau khi Mặt Trời lặn.
Sao Thổ
Sao Thổ hiện diện trên bầu trời buổi tối. Trong tháng này, Sao Thổ sẽ xuất hiện ở khu vực của chòm sao Ma Kết. Sao Thổ là một hành tinh khí khổng lồ tuyệt đẹp với vành đai đặc trưng bao quanh. Một chiếc kính thiên văn đủ mạnh sẽ giúp bạn nhận ra vành đai tuyệt đẹp của hành tinh này. Hãy tìm kiếm hành tinh này mọc cao trên bầu trời buổi tối.
Tối 14/08: Sao Thổ ở vị trí Xung đối.
Hành tinh khổng lồ bao quanh bởi vành đai tuyệt đẹp này sẽ tiến đến vị trí gần Trái Đất nhất và bề mặt của nó sẽ phản xạ tối đa ánh sáng từ Mặt Trời về phía Trái Đất. Sao Thổ sẽ sáng hơn bất kỳ thời gian nào trong năm và sẽ hiện diện suốt đêm dài. Đây là thời gian tốt nhất để quan sát, chụp ảnh Sao Thổ và các vệ tinh của nó. Một chiếc kính thiên văn kích thước trung bình sẽ cho phép bạn nhìn thấy vành đai và các mặt trăng sáng nhất của Sao Thổ.
Sao Mộc
Sao Mộc hiện diện trên bầu trời buổi tối muộn. Trong tháng này, Sao Mộc sẽ xuất hiện ở khu vực của chòm sao Kình Ngư . Sao Mộc là hành tinh lớn nhất trong Hệ Mặt Trời. Bốn vệ tinh lớn nhất của hành tinh khí khổng lồ này có thể dễ dàng quan sát được qua một cặp ống nhòm. Bề mặt của Sao Mộc đặc trưng bởi các sọc mây màu nâu tối có thể quan sát được qua kính thiên văn. Hãy tìm kiếm hành tinh này trên bầu trời phía đông vào lúc tối muộn.
Tối 15/08: Giao hội của Sao Mộc với Mặt Trăng.
Mặt Trăng và Sao Mộc sẽ giao hội và tiến đến gần nhau, cách nhau chỉ 3 độ 40 phút.
Các hành tinh buổi sáng
Sao Kim
Sao Kim hiện diện trên bầu trời buổi sáng sớm. Trong tháng này, Sao Kim sẽ xuất hiện ở khu vực của chòm sao Song Tử, Cự Giải, Sư Tử. Sao Kim là đối tượng sáng nhất trên bầu trời đêm nếu không tính đến Mặt Trăng. Trong văn hoá dân gian Việt Nam, hành tinh này còn được gọi là Sao Mai nếu xuất hiện vào buổi sáng sớm, và là Sao Hôm nếu xuất hiện vào buổi tối. Một chiếc kính thiên văn đủ mạnh sẽ giúp bạn nhận ra hành tinh này cũng có các pha như Mặt Trăng. Hãy tìm kiếm hành tinh này trên bầu trời phía đông ngay trước khi Mặt Trời mọc.
Sao Hỏa
Sao Hỏa hiện diện trên bầu trời buổi sáng sớm. Trong tháng này, Sao Hỏa sẽ xuất hiện ở khu vực của chòm sao Bạch Dương, Kim Ngưu. Sao Hỏa còn được gọi tên là hành tinh Đỏ bởi vì bề mặt của hành tinh này có màu đỏ tối. Vì kích thước quá nhỏ bé của mình, các chi tiết bề mặt Sao Hỏa chỉ có thể quan sát được qua những chiếc kính thiên văn mạnh nhất. Hãy tìm kiếm hành tinh này trên bầu trời phía đông ngay trước khi Mặt Trời mọc.
Rạng sáng 20/08: Giao hội của Sao Hỏa với Mặt Trăng.
Sao Hỏa và Mặt Trăng sẽ giao hội và tiến đến gần nhau, cách nhau chỉ 4 độ 46 phút.
Các chòm sao và các vật thể sâu
Bầu trời đêm thật huyền ảo với các chòm sao gắn liền với những câu chuyện thần thoại kỳ thú. Thiên Cầm, Thiên Nga, Hồ Ly, Thiên Ưng, là những chòm sao đại diện cho tháng 08.
Ngắm sao vào những đêm tháng Tám oi bức để khám phá được vô số những điều diệu kỳ. Chòm sao Thiên Cầm (Lyra), một cây Hạc Cầm nhỏ, nằm cao trên bầu trời vào buổi khuya.
Ngôi sao chính của chòm sao này là Chức Nữ (Vega), một trong những ngôi sao sáng nhất trên bầu trời đêm. Chòm sao Thiên Cầm có thể dễ dàng tìm kiếm bằng cách xác định ngôi sao Chức Nữ (Vega) và vẽ một hình bình hành với những ngôi sao ngay gần đó.
Epsilon Lyrae, một ngôi sao sáng gần Chức Nữ, thực ra là một hệ bốn ngôi sao tuyệt đẹp, còn gọi là hệ sao Double Double.
Trên hình bình hành của chòm sao Thiên Cầm là Tinh vân Chiếc Nhẫn (Ring Nebula). Đó là một lớp vỏ khí phát sáng đang mở rộng ra do áp lực từ ngôi sao đang chết nằm ở tâm.
Chòm sao rộng lớn Thiên Nga (Cygnus) như đang bay trên cao, xuyên qua màn đêm tháng Tám. Sử dụng ngôi sao sáng Chức Nữ làm ngôi sao chỉ đường, hãy tìm hình chữ thập nằm về phía đông. Chòm sao Thiên Nga còn được biết đến với cái tên là Thập Tự Phương Bắc (Northern Cross).
Albireo, nằm ở phần đầu của Thiên Nga, một đối tượng quan sát tuyệt vời dành cho các kính thiên văn cỡ nhỏ. Cặp sao nổi bật này đặc trưng với sự tương phản màu sắc giữa màu xanh ngọc đại dương và màu vàng hoàng ngọc.
Ngôi sao Thiên Tân (Deneb), cái đuôi của Thiên Nga, là một ngôi sao siêu khổng lồ. Nếu Thiên Tân thay thế vị trí của Mặt Trời ở trung tâm Thái Dương Hệ, nó sẽ nhấn chìm cả Sao Thủy (Mercury) và Sao Kim (Venus).
Dưới bầu trời quang đãng, những mảng lờ mờ của tinh vân có thể nhìn thấy được khi tình cờ lướt ống nhòm qua khu vực của chòm sao Thiên Nga. Đáng chú ý nhất là tinh vân Bắc Mỹ (North America Nebula - NGC 7000), một khu vực khí và bụi được chiếu sáng bởi ngôi sao rực sáng Thiên Tân ngay gần đó.
Thiên Nga cũng chứa một vài cụm sao. Dễ thấy nhất là các cụm sao M29 và M39. Hãy tìm M29 ở gần trung tâm của Thập Tự Phương Bắc. Khi nhìn qua một chiếc kính thiên văn, nó hiện ra giống một hình vuông nhỏ.
M39 tốt nhất là được quan sát qua ống nhòm, cụm sao cầu này chứa khoảng 30 ngôi sao, chỉ nằm ngay về hướng bắc của sao Thiên Tân.
Ngay ở phía nam của chòm sao Thiên Nga là một chòm sao nhỏ Hồ Ly (Vulpecula), là một chú cáo nhỏ, được đặt tên lần đầu tiên bởi nhà thiên văn học người Ba Lan, Johannes Hevelius, vào thế kỷ XVII.
Hồ Ly mang trong mình tinh vân Quả Tạ (Dumbbell Nebula, M27, còn gọi là tinh vân Lõi Táo), có thể nhìn thấy như một làn sương mờ qua ống nhòm. Một chiếc kính thiên văn nhỏ sẽ cho ta thấy được hình dáng hai thùy ghép đôi của tinh vân này.
Chòm sao Thiên Ưng (Aquila), một chú đại bàng, được biết đến trong thần thoại Hy Lạp cổ đại là một chú chim lớn của thần Dớt (Zeus).
Sao Ngưu Lang (Altair), ngôi sao sáng nhất trong chòm sao Thiên Ưng, chỉ cách Trái Đất 16 năm ánh sáng.
Những ngôi sao sáng của bầu trời mùa hè lần lượt là Ngưu Lang, Chức Nữ, và Thiên Tân tạo thành một tam giác được gọi là Tam Giác Mùa Hè (Summer Triangle).
Sử dụng ống nhòm để tìm kiếm chiếc Móc Áo vũ trụ, nằm ở trên đường nối giữa sao Ngưu Lang và sao Chức Nữ. Đây là một nhóm sao nhỏ đáng chú ý tạo thành một hình dáng quen thuộc từ góc nhìn của chúng ta.
Các sự kiện thiên văn học
Mưa sao băng Anh Tiên thắp sáng bầu trời đêm tháng 08, là sự kiện thiên văn sẽ diễn ra trong tháng này.
Ngày 12-13/08: Mưa sao băng Anh Tiên (Perseids).
Mưa sao băng Anh Tiên (Perseids) là một trong những trận mưa sao băng đáng để chờ đợi, với tần suất lên đến 60 sao băng một giờ tại cực đỉnh. Các sao băng Anh Tiên có nguồn gốc từ tàn dư sao chổi Swift-Tutle, được phát hiện năm 1862. Anh Tiên nổi tiếng vì có nhiều sao băng sáng trên bầu trời. Trận mưa sao băng diễn ra hằng năm từ ngày 17 tháng 7 đến ngày 24 tháng 8. Cực điểm năm nay của Anh Tiên rơi vào đêm 12, rạng sáng 13 tháng 08. Thật không may, Mặt Trăng ở pha trăng tròn sẽ chặn mất nhiều sao băng năm nay. Nhưng nếu thực sự kiên nhẫn, bạn có thể có khả năng thấy được một vài sao băng sáng. Thời gian quan sát tốt nhất là sau nửa đêm tại khu vực tối, thoáng đãng. Các sao băng sẽ bắt nguồn từ chòm sao Perseus (Anh Tiên), nhưng cũng có thể xuất hiện bất cứ đâu trên bầu trời.
Bầu trời đêm luôn là một bữa tiệc thiên văn kỳ thú. Hãy khám phá những điều kỳ diệu từ ngay sân sau nhà bạn.
Truy cập website vatlythienvan.com để tìm hiểu thêm nhiều điều bổ ích.
VẬT LÝ THIÊN VĂN - Chia sẻ niềm đam mê!
